اختلال دو قطبی (Bipolar disorder) یا نیز به عنوان اختلال افسردگی دوقطبی شناخته میشود، یکی از اختلالات روانی است که با دورههای افسردگی و منفی (بطور معمول به عنوان دورههای “افسردگی دوقطبی” یا “دورههای دوقطبی افسرده”) و دورههای هیجانی و خوشحالی شدید (بطور معمول به عنوان دورههای “مانی” یا “هیپومانی”) همراه است.
در دورههای دوقطبی افسرده، شخص احساس بیاشتهایی، ناراحتی، کاهش انرژی، بیاختیاری، اضطراب، بیقراری و تحلیل پذیری میکند. در دورههای مانی یا هیپومانی، شخص احساس هیجانی و خوشحالی شدید، افکار شیطنت آمیز، خودباوری بالا، خودپسندی، کاهش نیاز به خواب و خستگی می کند.
اختلال دو قطبی به عنوان یک اختلال مزمن درماننشده، میتواند باعث مشکلات جدی در زندگی فرد شود، از جمله مشکلات در روابط، مشکلات در کار، مشکلات در مدیریت امور مالی و حتی خطراتی مانند خودکشی. اما با رعایت درمانهای مناسب از جمله داروها و روشهای رواندرمانی، میتوان به کنترل این اختلال پرخاشگر و مدیریت آن کمک کرد و زندگی بهتری را برای افراد مبتلا فراهم کرد.
چه درمانهایی برای اختلال دو قطبی وجود دارد؟
درمان اختلال دو قطبی شامل درمانهای دارویی و روشهای رواندرمانی است. در زیر به برخی از درمانهای اختلال دو قطبی اشاره میکنیم:
- داروها: داروها از جمله لیتیوم، آنتیاپیلپتیکها، آنتیدپرسانها و آنتیروئیدها میتوانند برای کنترل دورههای هیجانی و افسردگی استفاده شوند.
- رواندرمانی: رواندرمانی از جمله روشهای موثر برای مدیریت اختلال دو قطبی است. روشهای رواندرمانی شامل رواندرمانی شناختی رفتاری (CBT)، درمان شناختی و رفتاری (CBT)، رواندرمانی خانواده و رواندرمانی گروهی میشود.
- ترکیب درمانهای دارویی و رواندرمانی: ترکیب درمانهای دارویی و رواندرمانی میتواند بهبود بیشتری در برابر اختلال دو قطبی داشته باشد.
- مدیریت شیوع و رویدادها: مدیریت شیوع و رویدادها میتواند به کاهش خطر دورههای هیجانی و افسردگی کمک کند. این شامل تغییرات در خودمراقبتی، کنترل استرس، مدیریت زمان، ورزش و تغذیه سالم است.
در هر صورت، درمان اختلال دو قطبی باید توسط پزشک متخصص روانپزشکی تعیین و نظارت شود. بهتر است با پزشک خود در مورد درمانهای مناسب و مقدار مناسب داروها و مداومت درمان صحبت کنید.
تغذیه بیماران دچار اختلال دو قطبی
تغذیه مناسب میتواند در کنترل علائم اختلال دو قطبی و بهبود کیفیت زندگی بیماران مؤثر باشد. در ادامه به برخی از نکات مهم در مورد تغذیه بیماران دچار اختلال دو قطبی اشاره میکنیم:
- حفظ وزن سالم: مصرف غذاهای سالم و کنترل وزن باعث ارتقای خوداعتمادی و بهبود تندرستی عمومی میشود. برای حفظ وزن سالم، باید رژیم غذایی متعادل داشته باشید و از مصرف غذاهای پرچرب و پرکالری خودداری کنید.
- مصرف مواد غذایی باقیمانده (فریز شده یا کنسرو شده) را محدود کنید: مواد غذایی تازه و سالم بهترین گزینه برای بیماران دچار اختلال دو قطبی هستند. بیماران دوقطبی ممکن است در بعضی از دورههای خود، از خوردن غذاهای پرچرب و شیرین بیشتر لذت ببرند، اما بهتر است کمتر از این نوع غذاها استفاده کنند.
- مصرف مواد غذایی با بالاترین محتوای سرشار از انواع ویتامین ها و مواد معدنی: مصرف مواد غذایی با بالاترین محتوای سرشار از انواع ویتامین ها و مواد معدنی مانند میوه ها، سبزیجات، ماهی، گوشت، تخم مرغ و غلات میتواند به بهبود سلامتی بیماران دچار اختلال دو قطبی کمک کند.
- مصرف غذاهایی که حاوی اسیدهای چرب امگا-3 هستند: مصرف غذاهایی که حاوی اسیدهای چرب امگا-3 هستند مانند ماهی، روغن ماهی، کره بادام زمینی، بادام و مغزهای کنجدی میتواند به بهبود علائم اختلال دو قطبی کمک کند.
- مصرف مواد غذایی کم چرب و کم قند: مصرف غذاهایی کم چرب و کم قند مانند میوه ها، سبزیجات، غلات، تخم مرغ و ماهی میتواند به تناسب اندام و بهبود علائم اختلال دو قطبی کمک کند.
در کل برای بیماران دچار اختلال دو قطبی بهتر است رژیم غذایی متنوعی داشته باشند و مصرف غذاهای سالم، تازه و کم چرب را ترجیح دهند. همچنین، مصرف مواد غذایی حاوی اسیدهای چرب امگا-3 و ویتامین ها و مواد معدنی نیز برای بهبود سلامتی ضروری است. بیماران اختلال دو قطبی باید نیز از مصرف الکل، قهوه و سایر مواد محرک خودداری کنند، زیرا این مواد ممکن است علائم اختلال دو قطبی را تشدید کنند. در هر صورت، در مورد رژیم غذایی مناسب و محدودیتهای خاص برای بیماری شما، بهتر است با پزشک خود مشورت کنید.
بیماران دچار اختلال دو قطبی چه مواد غذایی را باید مصرف کنند؟
در ادامه مواد غذایی را که بیماران دچار اختلال دو قطبی بهتر است استفاده کنند را با هم بررسی خواهیم کرد:
غلات
غلات کامل شامل غلاتی هستند که در فرآیند تولیدشان پوستههای بیرونی، برنها و دانههای داخلی را نگه داشتهاند. این غلات شامل گندم کامل، جو کامل، برنج کامل، ذرت کامل، چاودار کامل و غلات دیگر هستند.
غلات کامل حاوی مواد مغذی مهمی هستند که برای بیماران دو قطبی مفید هستند. این شامل فیبر، ویتامینهای گروه ب، آهن، روی و مس است.
فیبر موجود در غلات کامل میتواند به بهبود گوارش، کاهش قند خون و کنترل وزن کمک کند که همه این موارد برای بیماران دو قطبی مهم هستند.
ویتامینهای گروه ب نیز در غلات کامل وجود دارند و میتوانند به بهبود سلامتی عمومی بیماران دو قطبی کمک کنند. برای مثال، ویتامین ب۶ میتواند به بهبود علائم افسردگی کمک کند.
همچنین، غلات کامل حاوی مقادیر قابل توجهی از مواد معدنی مانند آهن، روی و مس هستند که برای بهبود سلامتی عمومی بیماران دو قطبی مهم هستند. آهن میتواند به بهبود علائم خستگی و کاهش خطر ابتلا به بیماریهای قلبی کمک کند. روی به بهبود عملکرد مغز و سیستم ایمنی بدن کمک میکند و مس به بهبود عملکرد قلب و عروق کمک میکند.
در کل، مصرف غلات کامل به عنوان یکی از اجزای مهم رژیم غذایی بیماران دو قطبی میتواند به بهبود سلامتی کلی و کاهش خطر بروز بیماریهای دیگر کمک کند. بهتر است برای تهیه غذاها از غلات کامل استفاده کنید و از شیرینیها و نانهای پرکالری که از آرد سفید ساخته شدهاند، خودداری کنید.
اسیدهای چرب امگا
اسیدهای چرب امگا ۳ یک نوع اسید چرب بسیار مهم هستند که در برخی از غذاها مانند ماهی، روغن ماهی، بادام، کره بادام زمینی و مغزهای کنجدی یافت میشوند. این اسیدهای چرب میتوانند به بهبود سلامتی بیماران دو قطبی کمک کنند.
تحقیقات نشان داده است که مصرف اسیدهای چرب امگا ۳ میتواند به بهبود علائم اختلال دو قطبی کمک کند. برای مثال، مصرف مکملهای حاوی اسیدهای چرب امگا ۳ میتواند به بهبود علائم افسردگی و اضطراب کمک کند. همچنین، مصرف این اسیدهای چرب میتواند به کاهش التهابات بدن کمک کند که در برخی از بیماران دو قطبی شدید، التهابات بدن نیز دیده میشود.
از آنجایی که بیماران دو قطبی ممکن است نیاز به مصرف داروهایی داشته باشند که اثرات جانبی ناخوشایند داشته باشند، مصرف اسیدهای چرب امگا ۳ میتواند به عنوان یک روش طبیعی و بدون عوارض جانبی کمک کند.
بیماران دو قطبی باید توجه داشته باشند که مصرف مکملهای حاوی اسیدهای چرب امگا ۳ نباید مکان داروهای تجویزی باشد و با پزشک خود در مورد مصرف این مکملها مشورت کنند. همچنین، بهتر است مصرف ماهی و دیگر منابع طبیعی اسیدهای چرب امگا ۳ را برای تامین نیاز خود به این اسیدها ترجیح دهید.
غذاهای غنی از سلنیوم
سلنیوم یک ماده مغذی مهم است که در بسیاری از غذاها یافت میشود. برخی از منابع خوب سلنیوم شامل ماهی، ماهی تن، میگو، سیر، پسته، بادام، گندم کامل، چغندرقند، گیاهان خوراکی و گوشت هستند. برای بیماران دو قطبی، مصرف غذاهای غنی از سلنیوم میتواند بهبود سلامتی کلی و بهبود علائم بیماری کمک کند.
سلنیوم به عنوان یک آنتیاکسیدان مهم عمل میکند و میتواند به کاهش التهابات بدن و بهبود سلامتی عمومی کمک کند. همچنین، سلنیوم میتواند به بهبود عملکرد مغز و سیستم عصبی کمک کند که در بیماران دو قطبی بسیار مهم است. مطالعات نشان دادهاند که نقص سلنیوم میتواند باعث افسردگی، اضطراب و اختلالات خلقی شود.
مصرف غذاهای غنی از سلنیوم میتواند بهبود عملکرد سیستم ایمنی بدن کمک کند و بیماران دو قطبی را در برابر بیماریها و عفونتها مقاومت بیشتری بدهد. همچنین، سلنیوم میتواند به بهبود علائم خستگی کمک کرده و سطح انرژی بیماران را افزایش دهد.
به عنوان یک ماده غذایی مهم، سلنیوم باید به میزان مناسبی در رژیم غذایی بیماران دو قطبی وجود داشته باشد. با این حال، مصرف بیش از حد سلنیوم نیز ممکن است منجر به عوارض جانبی شود، بنابراین بهتر است به میزان مناسب و متعادل مصرف شود.
گوشت بوقلمون
گوشت بوقلمون یکی از منابع خوب پروتئین و مواد مغذی است که میتواند در رژیم غذایی بیماران دچار اختلال دو قطبی مفید باشد. این نوع گوشت حاوی مقدار زیادی پروتئین، ویتامین B12، سلنیوم و روی است که برای سلامتی بیماران دو قطبی بسیار مهم هستند.
مصرف گوشت بوقلمون میتواند به بهبود عملکرد مغز و سیستم عصبی کمک کند که در بیماران دو قطبی بسیار مهم است. همچنین، پروتئین موجود در گوشت بوقلمون میتواند به بهبود سلامتی عمومی و قویتر شدن سیستم ایمنی بدن کمک کند.
هر 100 گرم گوشت بوقلمون، حدود 25 گرم پروتئین دارد که برای رشد و تعمیر بافتهای بدن بسیار مهم است. همچنین، گوشت بوقلمون حاوی ویتامین B12 است که برای بهبود عملکرد سیستم عصبی بسیار مهم است. ویتامین B12 باعث افزایش سطح سروتونین و دوپامین در مغز میشود که میتواند به بهبود علائم بیماری دوقطبی کمک کند.
بهترین روش طبیعی برای مصرف گوشت بوقلمون، استفاده از گوشت آماده شده در خانه و پخته شده به روشهای سالم مانند پخت در فر، گریل، یا پخت در آب هستند. همچنین، میتوانید از گوشت بوقلمون در تهیه غذاهایی مانند کوفته، برگر و سالاد استفاده کنید.
لوبیا
لوبیا یکی از منابع خوب پروتئین و مواد مغذی است که میتواند در رژیم غذایی بیماران اختلال دو قطبی مفید باشد. این نوع غذا حاوی مقدار زیادی پروتئین، فیبر، ویتامین B6، اسیدفولیک، آهن، منیزیم، پتاسیم و روی است که برای سلامتی بیماران دو قطبی بسیار مهم هستند.
مصرف لوبیا میتواند به بهبود سطح سروتونین و دوپامین در مغز کمک کند که در کاهش علائم افسردگی و اضطراب بسیار موثر است. همچنین، فیبر حاضر در لوبیا میتواند به کاهش التهابات بدن و بهبود سلامتی عمومی کمک کند.
هر 100 گرم لوبیا، حدود 8 گرم پروتئین دارد که برای رشد و تعمیر بافتهای بدن بسیار مهم است. همچنین، لوبیا حاوی ویتامین B6 است که برای بهبود عملکرد سیستم عصبی بسیار مهم است. ویتامین B6 باعث افزایش سطح سروتونین و دوپامین در مغز میشود که میتواند به بهبود علائم بیماری دوقطبی کمک کند.
بهترین روش طبیعی برای مصرف لوبیا، استفاده از لوبیا آماده شده در خانه و پخته شده به روشهای سالم مانند پخت در آب، پخت در قابلمه فشاری یا پخت در فر هستند. همچنین، میتوانید از لوبیا در تهیه غذاهایی مانند خوراک لوبیا، چیلی، سالاد و نانوایی استفاده کنید.
مغزها
مغز آجیل حاوی مقدار زیادی پروتئین، ویتامین E، آهن، سلنیوم و روی است که برای سلامتی بیماران اختلال دو قطبی بسیار مهم هستند.
مصرف مغز آجیل میتواند به بهبود سلامتی عمومی و قویتر شدن سیستم ایمنی بدن کمک کند. همچنین، پروتئین موجود در مغز آجیل میتواند به بهبود عملکرد مغز و سیستم عصبی کمک کند که در بیماران دو قطبی بسیار مهم است.
هر 100 گرم مغز آجیل، حدود 18 گرم پروتئین دارد که برای رشد و تعمیر بافتهای بدن بسیار مهم است. همچنین، مغز آجیل حاوی ویتامین E است که برای بهبود عملکرد سیستم عصبی بسیار مهم است. ویتامین E باعث افزایش سطح آنتیاکسیدانها در بدن میشود که میتواند به بهبود علائم بیماری دوقطبی کمک کند.
بهترین روش طبیعی برای مصرف مغز آجیل، استفاده از مغز آجیل تازه و نه چرب شده و نه نمک شده است. همچنین، میتوانید از مغز آجیل در تهیه غذاهایی مانند سالاد، پیتزا و ککی استفاده کنید.
پروبیوتیکها
پروبیوتیکها گروهی از باکتریهای مفید هستند که در معده و رودههای بدن زندگی میکنند. این باکتریها میتوانند به بهبود عملکرد گوارش، افزایش سیستم ایمنی بدن و کاهش التهابات کمک کنند. برای بیماران ختلال دو قطبی، پروبیوتیکها میتوانند به بهبود علائم این بیماری کمک کنند.
تحقیقات نشان دادهاند که پروبیوتیکها میتوانند به کاهش علائم افسردگی و اضطراب کمک کنند. همچنین، پروبیوتیکها میتوانند به بهبود عملکرد گوارش کمک کنند و به کاهش التهابات در بدن کمک کنند که در بیماران دو قطبی میتواند بسیار مفید باشد.
پروبیوتیکهایی مانند لاکتوباسیل، بیفیدوباکتریوم، استرپتوکوکوس و بیفیدوباکتریوم بیفیدوم در بسیاری از محصولات غذایی مانند ماست، کره، تخمیر شده گیاهی، کره بادام زمینی و غیره قرار دارند. همچنین، میتوانید پروبیوتیکهایی مانند کپسولهای پروبیوتیک را از داروخانهها تهیه کنید.
دمنوش های گیاهی
دمنوشهای گیاهی میتوانند به عنوان یک روش طبیعی برای تقویت سیستم ایمنی و بهبود علائم بیماری اختلال دو قطبی کمک کنند. برخی گیاهان دارای خواص ضداضطراب و ضدافسردگی هستند که میتوانند در کنترل علائم بیماری دو قطبی مفید باشند. در ادامه به برخی از دمنوشهای گیاهی مفید برای بیماران دو قطبی اشاره میکنیم:
دمنوش زعفران
زعفران خواص ضداضطراب و ضدافسردگی دارد که میتواند در کنترل علائم بیماری دو قطبی مفید باشد. برای تهیه دمنوش زعفران، میتوانید چند رشته زعفران در یک لیوان آب جوشانده و بعد از چند دقیقه مصرف کنید.
دمنوش نعناع
نعناع خواص آرامبخشی دارد که میتواند به بهبود علائم اضطراب و افسردگی کمک کند. برای تهیه دمنوش نعناع، میتوانید یک قاشق چایخوری از برگهای خشک نعناع را در یک لیوان آب جوشانده و بعد از چند دقیقه مصرف کنید.
دمنوش گل بابونه
گل بابونه خواص ضداضطراب و آرامبخشی دارد که میتواند به کاهش علائم بیماری دو قطبی کمک کند. برای تهیه دمنوش گل بابونه، میتوانید یک قاشق چایخوری از گل بابونههای خشک را در یک لیوان آب جوشانده و بعد از چند دقیقه مصرف کنید.
دمنوش آویشن
آویشن خواص ضداضطراب و آرامبخشی دارد که میتواند به کاهش علائم بیماری دو قطبی کمک کند. برای تهیه دمنوش آویشن، میتوانید یک قاشق چایخوری از برگهای خشک آویشن را در یک لیوان آب جوشانده و بعد از چند دقیقه مصرف کنید.
بیماران دچار اختلال دو قطبی باید توجه داشته باشند که مصرف دمنوشهای گیاهی نباید به عنوان جایگزین داروهای تجویزی باشد و همچنین بهتر است به تعیین میزان مصرف دمنوش باپزشک خود مشورت کنند. همچنین، برخی از دمنوشهای گیاهی ممکن است با داروهای دیگر تداخل داشته باشند، بنابراین بهتر است قبل از مصرف هر گونه دمنوش گیاهی با پزشک خود مشورت کنید.
شکلات تلخ
شکلات تلخ به دلیل دارا بودن فنیلاتیلآمین (PEA) و فلاونوئیدها میتواند بهبود علائم بیماری دو قطبی را در برخی افراد کمک کند. اما باید توجه داشت که شکلات تلخ همچنین دارای قند و کالری هستند، بنابراین مصرف آنها باید با احتیاط و با محدودیت در نظر گرفته شود.
بهترین نوع شکلات برای بیماران اختلال دو قطبی شکلات تلخ با حداقل ۷۰ درصد کاکائو است، زیرا کاکائو دارای مقدار زیادی PEA و فلاونوئیدها است. اما مصرف شکلات تلخ باید با محدودیت در نظر گرفته شود و بهتر است روزانه تنها یک تا دو قطعه شکلات تلخ مصرف شود.
غذاهای مضر برای بیماران دو قطبی
بیماران اختلال دو قطبی باید از مصرف برخی غذاها و نوشیدنیها پرهیز کنند، چرا که مصرف آنها ممکن است تاثیر منفی بر روی علائم بیماری دو قطبی داشته باشد. در زیر به برخی از غذاها و نوشیدنیهایی که بیماران دو قطبی باید از مصرف آنها پرهیز کنند اشاره میکنیم:
- غذاهای پرچرب: مصرف غذاهای پرچرب میتواند افزایش وزن و افزایش علائم افسردگی را در بیماران دو قطبی ایجاد کند. بنابراین، بهتر است از مصرف غذاهای پرچرب، مانند گوشت قرمز چرب، پنیر چرب، شیرینیهای چرب و غذاهای چربی پخته شده پرهیز کنید.
- نوشیدنیهای الکلی: مصرف نوشیدنیهای الکلی میتواند به عوارض جانبی شدید تر و بیشتر برای بیماران دو قطبی منجر شود. الکل میتواند بر روی سیستم عصبی مرکزی اثر گذار باشد و علائم بیماری دو قطبی را تشدید کند.
- غذاهای با قند بالا: مصرف غذاهای با قند بالا، مانند شکلات شیرین، کیک، شیرینی، نوشابه و آبمیوه شیرینشده میتواند باعث افزایش سطح قند خون و بهبود علائم اضطراب شود. بنابراین، بهتر است از مصرف این نوع غذاها و نوشیدنیها پرهیز کنید.
- غذاهای حاوی کافئین: مصرف غذاهایی مانند قهوه، چای سیاه، نوشیدنیهای انرژیزا و نوشابه میتواند باعث تحریک سیستم عصبی مرکزی شود و علائم بیماری دو قطبی را تشدید کند.
بیماران دو قطبی باید به توصیههای پزشک خود در مورد تغذیه مناسب برای کنترل علائم بیماری دو قطبی توجه کنند. در کل، تغذیه سالم و متنوع با محدودیت مصرف مواد غذایی مضر میتواند به بهبود علائم بیماری دو قطبی کمک کند.
بهترین راهکار برای درمان بیماران اختلال دو قطبی، مشاوره با پزشک و تغذیهدان متخصص و رعایت تغذیه مناسب برای کنترل علائم بیماری دو قطبی است.