شیوه مصرف آهن برای کودکان به چه شکلی است؟

آهن یکی از عناصر بسیار مهم در بدن کودکان است که برای تقویت میزان آن باید از شش ماهگی به بعد  روزانه، با استفاده از مصرف قطره، قرص و یا شربت آهن به تقویت میزان آهن موجود در بدن کمک کرد. که بر اساس سن کودک، میزان و نوع مصرف آن متفاوت است که در ادامه بحث به آن اشاره می شود.

شیوه مصرف آهن برای کودکان به چه شکلی است؟

عنصر آهن یکی از مهمترین عناصر موجود برای رشد و پیشرفت کودکان بوده که از اختلالات ذهنی و یادگیری و عدم رشد قد کودک جلوگیری می کند. این عنصر به خاطر اینکه اکسیژن مورد نیاز بدن را تأمین می کند دارای اهمیت به سزایی برای کودکان است. کودکان باید از شش ماهگی تا دو سالگی به طور مرتب از مکمل آهن استفاده کنند تا از بروز فقر و کمبود آهن که در اصطلاح به آن کم خونی گفته می شود جلوگیری کنند.

آهن یکی از مواد معدنی بسیار حیاتی است که به کمک آن اکسیژن به سلول های بدن رسانده شده و بدون وجود آهن در هموگلوبین، بدن نمی توان اکسیژن موردنیاز از ریه ها را به سلول ها برساند و در مقابل دی اکسید کربن را از سلول ها بگیرد و به ریه ها برگرداند. در بدن سلول های زیادی وجود دارد که برای ادامه حیات خود نیاز به اکسیژن دارند. در اینجا لازم به ذکر است که اکسیژن از طریق سلول های ویژه ای از خون به نام گلبول های قرمز از شش ها به سلول ها  انتقال داده می شود.

با توجه به اینکه بیش از 70 درصد آهن موجود در بدن کودک در دو پروتئین به نام های هموگلوبین و میوگلوبین یافت می شود. بنابراین، وظیفه هموگلوبین پروتئین موجود در گلبول های قرمز خون است که وظیفه انتقال اکسیژن از ریه ها به بافت های بدن را بر عهده دارد و میوگلوبین نیز اکسیژن را در ماهیچه های بدن ذخیره و منتقل می کند. پس با این وجود، به این نتیجه می رسیم که آهن نقش بسیار مؤثری را در انتقال اکسیژن در بدن بر عهده دارد.

با این حال و با توجه به مهم و حیاتی بودن نقش وجود آهن در بدن کودکان، والدین باید توجه داشته باشند که آهن موردنیاز کودک را فراهم کنند. چرا که در صورت کافی نبودن آهن موجود در بدن، منجر به علائمی از قبیل فقر و کمبود آهن و در نتیجه ایجاد کم خونی می شود که در این گونه شرایط انتقال اکسیژن به طور کافی به بافت های بدن صورت نمی گیرد و زمانی که میزان اکسیژن در بدن کافی نباشد خود موجب اختلالاتی از قبیل افزایش غیرطبیعی وزن و کاهش در میزان رشد قد، رنگ پریدگی، تنفس سریع برای جبران میزان کمبود اکسیژن، تأخیر و اختلال در انجام فعالیت های حرکتی، کاهش تمرکز و ضریب هوشی فرد، سردی دست و پا، کاهش میزان اشتها و خستگی مفرط و در نهایت ضعیف شدن سیستم ایمنی بدن شده که این عامل نیز به نوبه خود منجر به عوارضی از قبیل سرماخوردگی و عفونت های مکرر در کودک می شود. بنابراین با توجه به اهمیتی که قطره آهن دارد، استفاده از آن از شش ماهگی تا دو سالگی برای نوزادان بسیار ضروری است.

تحقیقات انجام شده نشان می دهند کودکانی که قبل از یک سالگی از شیر گاو استفاده کرده­اند و نیز کودکانی که بیش از سه هفته قبل از موعد مقرر زایمان، متولد شده و یا دارای وزن کمی هستند، نوزادانی که بعد از شش ماهگی از غذاهای مکمل حاوی آهن استفاده نکرده­اند، کودکانی که دارای رژیم غذایی محدود و یا عفونت های مزمنی هستند و در نهایت کودکانی که روزانه بیش از 710 میلی لیتر شیر گاو، شیر بز و یا شیر سویا در روز می نوشند، در خطر ابتلا به فقر آهن و کم خونی قرار دارند و باید والدین در جریان باشند که هر چه سریع­تر میزان آهن موردنیاز بدن کودک را فراهم کنند.

به همین دلیل، مصرف قطره آهن برای کودکان بسیار ضروری است تا به رشد کودک کمک کند. نوزادانی که نارس می­باشند، به خاطر اینکه در چند ماهه آخر بارداری آهن موجود را از بدن مادر دریافت نکرده اند، نیازمند استفاده از قطره آهن هستند که عناصر مورد نیاز بدن را فراهم کنند، علاوه بر این، نوزادانی که از شیر مادر استفاده می کنند و نیز نوزادانی که از شیر خشک استفاده می­کنند نیز باید از این عنصر حیاتی موردنظر استفاده کنند. چرا که کمبود آهن در بدن نوزاد، رشد وی را به تأخیر انداخته و منجر به عوارضی از قبیل کم اشتها شدن، گوشه گیری و منزوی، ناتوانی و ضعف در عضلات و ارگان های نوزاد، کاهش بهره هوشی نوزاد و یا ایجاد اختلال در آن، کاهش قدر یادگیری و تمرکز وی، ایجاد خستگی های زودرس در نوزاد و احساس حالت ضعف و بی حالی در نوزاد، تأخیر در مهارت های حرکتی و کمبود رشد طبیعی در قد و وزن و نیز کاهش میزان مقاومت بدن نوزاد در برابر ابتلا به انواع بیماری ها و حتی در موارد بسیار شدیدتر منجر به ایجاد آسیب های مغزی و سایر موارد دیگر می­شود.

نوزادان از شش ماهگی یعنی زمانی که شروع به تغذیه کمکی به شیر مادر می­کنند، تا پایان دو سالگی باید به صورت روزانه و هر روز به طور معمول 10 الی 15 قطره آهن استفاده کنند که رشد طبیعی کودک صورت گیرد و هیچ گونه اثرات و اختلالاتی را به وجود نیاورد. در برخی از موارد که نوزاد نارس و یا دچار کمبود وزن است، پزشک توصیه می کند که کودک باید قبل از شش ماهگی مصرف قطره آهن را شروع کند تا به رشد طبیعی خود دست یابد. حال، اگرچه استفاده از قطره آهن برای نوزادان دارای اثرات مثبتی است، ولی مصرف بیش از حد آن نیز منجر به ایجاد اختلالات و عوارضی از قبیل ضعف و اسهال و استفراغ شدید در وی شده و مسمومیت های ناشی از مصرف بیش از حد قطره آهن را ایجاد می­کند.

از آنجایی که آهن حاوی مواد معدنی مورد نیاز است، مصرف بیش از اندازه آن برای کودکان منجر به ایجاد مسمومیت و عوارض دیگری می شود که از جمله این عوارض می توان به سیاه شدن دندان ها به خاطر وجود یون آهن در این مکمل که به صورت مایع عرضه می شود، تغییر رنگ مدفوع نوزاد بعد از مصرف قطره آهن و ایجاد عوارض گوارشی ناشی از مصرف قطره آهن به خاطر تماس آهن با لایه پوششی معده، اشاره کرد.

بنابراین برای جلوگیری از عوارض ناشی از قطره آهن، باید قطره آهنی خریداری شود که هیچ گونه عوارض جانبی نداشته باشد و دندان ها را سیاه نکند. پس از دادن قطره آهن به کودک باید بلافاصله به وی آب داد. زمانی که کودک با مصرف قطره آهن دچار عوارض گوارشی شد، بهترین روش برای کاهش این نوع عوارض این است که مکمل مورد نظر را حتما با غذا به مصرف کودک داده شود ولی یکی از معایبی که استفاده از این روش دارد این است که ممکن است میزان جذب آهن در بدن نوزاد را کاهش دهد.

بهترین زمان برای دادن قطره آهن به کودک زمانی است که معده وی خالی باشد و بتواند به راحتی جذب بدن کودک شود که معمولاً کارشناسان عقیده دارند که زمان مورد نظر 1 ساعت قبل و 2 ساعت پس از مصرف غذا باشد. مادران باید در جریان باشند که به هیچ عنوان قطره را در شیر حل نکنند و یا قطره را همراه با شیر به خورد نوزاد ندهند چرا که مصرف همزمان شیر و قطره آهن موجب ایجاد اختلالاتی در جذب آهن به بدن نوزاد می شود.

بنابراین زمانی که والدین به مصرف آهن کودک اهمیت دهند و به موقع و به طور مناسب از آن استفاده کنند، موجب می شود که به کاهش ضریب هوشی و عدم تمرکز کودک کمک کرده و از وقوع چنین اختلالاتی جلوگیری شود. حتی استفاده از این مکمل، تأثیرات قابل ملاحظه ای بر روی رشد قد نوزادان و جلوگیری از کوتاهی قد آنها دارد. بنابراین، نقش عناصر آهن در آنزیم های مهم بدن که فعالیت های شیمیایی را انجام می دهند غیر قابل انکار است. همچنین این مکمل، نقش عمده ای در واکنش های مغز و اعصاب دارد و نیز به دستگاه گردش خون و مهمترین جزء آن یعنی گلبول های قرمز کمک می کند تا بتواند اکسیژن را به طور مؤثری به همه سلول های بدن برساند، در غیر این صورت بدون آهن نمی­تواند اکسیژن مورد نیاز را جذب و در بخش های مختلف آزاد کند.

علاوه بر استفاده از قطره آهن، بهترین روش برای مقابله با کم خونی در کودک این است که در برنامه غذایی آنها از منابع غذایی حاوی آهن از قبیل جگر، گوشت قرمز، مرغ و ماهی استفاده کند.

با توجه به آنچه گفته شد، نوزادان هنگام تولد، مقداری آهن ذخیره شده را در بدن خود دارند اما نیاز است که برای رشد طبیعی خود همچنان در برنامه غذایی آنها از آهن استفاده شود. شیوه مصرف روزانه آهن برای کودکان در جدول زیر نشان داده شده است: